ابزارهای رصدی
چگونگي طراحي و كاربرد زرقاله
ا.صفايي
از رصدخانه دانشگاه كاشان
ابواسحاق ابراهيم ابن يحيي معروف به زرقالي ، منجم مسلمان اسپانيايي قرن پنجم هجري است.او اهل قرطبه و از بهترين راصدان عصرخود بود. او نوعي صفحه براي اسطرلاب ابداع كرد كه در تمام عرضهاي جغرافيايي قابل استفاده بود. و صفيحه زرقاليه يا زرقاله نام داشت.اين ابزار مي تواند به تنهايي بخش زيادي از كاربردهاي اسطرلاب را داشته باشد . لذا خود يك ابزار نجومي كامل است. اين ابزار ظاهري شبيه به اسطرلاب داشته ، و بدون نياز به حجره ، عنكبوت و صفحات عرضهاي جغرافيايي مي توان كاربري همچون صفحه آفاقي از آن برگرفت.[ 1 ]
در طراحي اين ابزار تصوير استريوگراف كره سماوي برصفحه اي كه از مركز كره مي گذرد، ايجاد مي گردد. و نقطه ديد در نقطه اعتدال بهاري قرار دارد.صفحه تصوير عمود برخط واصل نقاط اعتدالين و در فاصله شعاع در نظرگرفته شده براي كره سماوي قرار دارد.
براي هر عرض جغرافيايي كافيست، زاويه استقرار عضاده را به اندازه عرض جغرافيايي نسبت به استواي سماوي قرار دهيم تا بتوانيم از اين ابزار همچون صفحه آفاقي اسطرلاب استفاده كنيم.در پشتزرقاله نيز با اندك تفاوتي شبكه اي همچون طرح روي اين ابزار رسم شده.
كاربري آن مي تواند همچون كاربرد صفحه آفاقي در اسطرلاب باشد. و علاوه بر آن امكاناتي نظير تعيين سمت و ارتفاع اجرام سماوي را با دقت كمتري نسبت به اسطرلاب هاي مشابه ( از نظر اندازه و يا ترسيم تعداد مقنطرات يا خطوط سمت) را به دست مي دهد. ولي كاركردن با آن به مراتب از كار با صفحه آفاقي آسان تر و درك عملكرد آن نيز ساده است.
ا.صفایی
Abstract
Abu Ishaq Ibrahim ibn Yahya Al-Zarqali, )"Arzachel" to Latin Europe), (1028–1087 AD), was a leading Islamic mathematician and the foremost astronomer of his time. He flourished in Toledo in Andalusia, now Spain. He constructed a flat astrolabe, called ZARQALE , that was 'universal,' for it could be used at any latitude. It was like an astrolabe without rete and climates, but could be used an astrolabe's table of horizons.
In zarqale the celestial sphere is stereographically projected on the plane. And vision point is in vernal point. The latitude is the angle between alidade and celestial equator. And alidade is edline of horizon. Application of zarqale is as astrolabe's table of horizons but easier to use.
ارائه شده توسط ا.صفايي كارشناس رصدخانه دانشگاه كاشان در كنگره بين المللي هفتصدو پنجاهمين سالگشت خواجه نصير الدين طوسي - اسفند 1387 - تهران ، دانشگاه خواجه نصير الدين طوسي
کلمات کليدي : استرلاب اسطرلاب زرقاله کره سماوی تصویر استریوگراف عضاده صفحه آفاقي astrolabe zarqule
© کپی رایت توسط : رصدخانه دانشگاه کاشان (کلیه حقوق مادی و معنوی مربوط و متعلق به این سایت است.)
برداشت مطالب فقط با اجازه کتبی و ذکر منبع امکان پذیر است .
