استرلاب يكي از پيچيده ترين ابزارهاي قديمي به شمار مي رود. از اين رو كمتر به آن پرداخته مي شود. و در سرزمين ايران كه خاستگاه پيدايش و تكامل اين ابزار نجومي شگرف محسوب مي شود ، امروزه غريب افتاده است . و گاه همراه با عبارت رمل به كار برده شده و شايد در نظر عامه مردم منفور تلقي شود.در صورتي كه اين ابزار صرفاً يك ابزار نجومي بوده و پس از گذشت هزاران سال از كاربرد مستقيم آن در اندازه گيري و پردازش اطلاعات نجومي ، در حال حاضر بسياري از ابزارها از روي آن الگو برداري شده است . كه از آن جمله مي توان دوربين هاي نقشه برداري تئودوليت ، ساعت هاي آفتابي و نقشه هاي گردان آسمان را نام برد. اما در بعضي از فرهنگ ها سعي مي شود . تا نسل جوان با آن آشنا شده و حتي در بسياري از موارد، مستقيم يا غير مستقيم در علوم جديد از آن بهره گرفته شود.
ایرج صفايي ، كارشناس رصدخانه دانشگاه كاشان پس از حدود ده سال مطالعه بر روي انواع ابزار هاي نجومي از جمله استرلاب ، با هزينه شخصي اقدام به ساخت استرلاب مسطح نموده است. اين ابزار با قطر 160 ميلي متروضخامت 8 ميلي متر، تماماً از جنس فلز برنج ساخته شده است. اين استرلاب سدسي، مسمت، شمالي و مجيب است. جيپ زوايا (سينوس ) ، ساعات معوجه ، غايت ارتفاع خورشيد در عرضهاي 24 تا 66 درجه ، ظل اصابع و اقدام ( تانژانت و كتانژانت ) و جدول تطبيق تقويمها در پشت استرلاب درج گرديده است. اين استرلاب داراي چهار صفحه و يك شبكيه ( يا صفحه عنكبوتي ) مي باشد. صفحه عرض جغرافيايي 32 درجه ، صفحه عرض جغرافيايي 34 درجه ، صفحه دو عرضي براي عرضهاي جغرافيايي 30 و 36 درجه و در نهايت صفحه آفاقي كه براي عرضهاي جغرافيايي زوج از 8 تا 66 درجه صفحات اين ابزار را تشكيل مي دهد. طراحي صفحات متنوع بوده و براي مثال در طراحي صفحه عرض جغرافيايي 32 درجه ، خطوط سمت و خطوط ساعات مستويه در زير خط افق رسم شده است . ولي در صفحه عرض جغرافيايي 34 درجه خطوط سمت بالاي خط افق و نيز خطوط ساعات معوجه رسم گرديده است. موقعيت 19 ستاره بر اساس مختصات آسماني فعلي آنها بر روي شبكيه ( يا صفحه عنكبوتي ) مشخص شده و تا حد امكان از نام هاي فارسي استفاده شده است.
در طراحي اين ابزار عموماً از بن مايه هاي ايران دوران اشكاني و قبل از آن استفاده شده است. چراكه دانش اخترشناسي ايران از حدود هشت هزار سال قبل تا زمان اشكانيان بسيار پيشرفته بوده و حتي در بعضي از دورانها سرآمد جهان بوده است. و تلاشها و پژوهشهايي كه از حدود يك هزار سال قبل تا چهارصد سال پيش از اين اگرچه مهم بوده است. ولي بر اساس شواهد موجود قابل مقايسه با درخشش نجوم ايران باستان نيست. همچنين بر خلاف اكثر استرلابهاي ايراني موجود، از نمادهاي اعداد به جاي حروف ابجد استفاده شده است. و با توجه به اينكه عدد صفر توسط ايرانيان به جهان رياضي معرفي شده است. از نماد صفر نيز استفاده شده است.
ایرج صفايي كارشناس رصدخانه دانشگاه كاشان، تاكنون در زمينه احياي ارزشهاي نجوم باستاني ايران فعاليت هايي را نيز انجام داده است . كه موارد زير از آن جمله است:
مجید قهرودی (امتیاز : 0) توسط ميهمان در مورخه : دوشنبه، 16 فروردين ماه ، 1389
doroode bi karan
vaghean khaste nabashid
donya az vojude farde arzeshmandi chon shoma be khoedesh mibale
omidvaram sayatoon az sare jame e ye nojum hich vaght kam nashe
bedrood ta gahi digar
