ساعتهاي آفتابي گرچه در بازه زماني چند هزار ساله براي تشخيص زمان درفرهنگهاي گوناگون بشري مورد استفاده قرار مي گرفته است. اما با گسترش فناوري ساعتهاي عقربه اي و ديجيتال از رونق اصلي افتاد. با اين وجود در بسياري از جوامع هنوز نه تنها به عنوان نماد نجومي بلكه به عنوان عنصر زيبايي شناختي و گاه نماد اصالت و قدمت فرهنگي استفاده مي شود. در جامعه ما نيز در چند سال اخير روند ساخت انواع مختلف ساعت آفتابي در گوشه و كنار ايرانزمين گسترش يافته است.
ساعت آفتابي اصفهان با مدل سياره اي و قطر خارجي 130 سانتيمتر و قطر داخلي 100 سانتيمتر طراحي شده است. اين ساعت آفتابي براي مختصات جغرافيايي ميدان جلفاي اصفهان يعني طول جغرافيايي 51 درجه و 39 دقيقه و 27 ثانيه شرقي و عرض جغرافيايي 32 درجه و 38 دقيقه و 11 ثانيه شمالي طراحي شده است. ميدان جلفا كه در محله جلفاي اصفهان و در مجاورت خيابان نظر واقع است ، در بين سه كليساي معروف اصفهان يعني كليساي وانك ، كليساي حضرت مريم و كليساي بيت اللحم قرار گرفته است. و ساعت آفتابي در ميان يك حوض ساخته شده است.
ایرج صفايي، كارشناس رصدخانه دانشگاه كاشان قبلا چندين نمونه ساعت آفتابي طراحي و ساخته است. قبلا از طراحي ساعت آفتابي ميدان جلفاي اصفهان نمونه اي مشابه را براي دانشگاه پيام نور آران و بيدگل، البته با ابعاد بزرگتر طراحي كرده بود. درجه بندي ساعات در ساعت آفتابي اصفهان با فاصله 10 دقيقه انجام گرفته است. بنابراين دقت آن در حدود 3 دقيقه مي باشد. و بر روي هريك از خطوط ساعات منحني آنالما مربوط به پارامتر تعديل زمان رسم گرديده است. همچنين ميزان ميل خورشيد در ابتداي هريك از ماههاي گاهشماري ايرانيبه وسيله خطوط افقي مشخص شده است. ايشان در محاسبات و طراحي ساعت آفتابي اصفهان نيز همچون نمونه قبلي ، علاوه بر نشان دادن ساعت،كاربردهاي جانبي زيادي را در نظر گرفته است. تعيين تقويم ، تعيين طول روز و تعيين زمان طلوع و غروب خورشيد در هر روز از سال، تعيين لحظه اذان ظهر در طول سال ، تعيين پارامتر تعديل زمان در روزهاي مختلف سال و تعيين ميزان ميل خورشيد در فصول مختلف از مهمترين آنها به شمار مي رود. اما مهمترين مزيت اين ساعت آفتابي نسبت به نمونه مشابه قبلي آن، كار برد آن در شب است. در طراحي ساعت شاخص به گونهاي قرار گرفته است كه امتداد آن در راستاي پيكان نشان دهنده موقعيت قطب شمال سماوي كه در مجاورت ستاره قطبي قرار گرفته، باشد. بنابراين با اين ابزار نجومي مي توان در شب ستاره قطبي، و به تبع آن قطب شمال سماوي را پيدا نمود. سپس جهت يابي را با دقت بسيار زيادي انجام داد.
اين مدل ساعت آفتابي با الگوبرداري از ذات الحلق كه يك ابزار نجومي قديمي است، طراحي شده است. و نمونه تكامل يافتهاي از ساعتهاي آفتاب به شمار مي رود. اما متاسفانه مجري طرح كه به سفارش شهرداري اصفهان اين كار را انجام داده است، نه تنها ظرافت لازم را در ساخت آن به كارنبرده، بلكه حقوق معنوي طراح را رعايت نكرده است.
ساعت آفتابي دانشگاه پيام نور آران و بيد گل در مقايسه با ساعت آفتابي ميدان جلفاي اصفهان
ایرج صفايي علاوه بر محاسبات ، طراحي ، نظارت بر اجرا و تنظيمات اين ساعت آفتابي اقدامات زيادي را در جهت احياي ارزشهاي نجوم قديم ايران عمدتا با هزينه شخصي انجام داده است كه مي توان از اين بين به چند مورد اشاره نمود:
میدان رصدخانه در کاشان (امتیاز : 0) توسط ميهمان در مورخه : چهارشنبه، 1 شهريور ماه ، 1391
با سلام درود به استان کاشان...
بهتر نیست که دقیق ترین رصد خانه دنیا رو داریم +جز دوازدهمین رصد خانه بزرگ جهان رو شامل میشه...یه میدان در شهر کاشان ایجاد بشه...؟
ممنون اگه مسولین پیگیری کنن
محسن ترابی
ساعت افتابی (امتیاز : 0) توسط ميهمان در مورخه : يكشنبه، 30 بهمن ماه ، 1390
بسیار عالی است و حتما باید این ساعت افتابی زیبا را از نزدیک به اتفاق ببینیم امیدوارم در احیایی علوم نجوم قدیم چنان که پیش قدم هستید استوار بمانید وشاهد پیشرفت های بزرگتری از شما در این زمینه باشیم .
