رصدخانه دانشگاه کاشان - مصاحبه ای درباره آتشکده نیاسر

“ایرج صفایی” در گفت وگو با پایگاه خبری اهل کاشانم اظهار داشت: نظرات و فرضیه های برخی کارشناسان آتشکده نیاسر را یک سازه نجومی معرفی می کنند که بواسطه این مکان می توان آغاز هر فصل را از طریق زاویه طلوع خورشید در آغاز هر فصل از زاویه بسته میان ستون هایش رویت کرد

وی با رد این فرضیه در باره آتشکده نیاسر تصریح کرد: از سال ۸۵ مشاهدات خود را برای بررسی این نظریه آغاز کردم و بر اساس آن سلسله نشست های علمی توسط رصدخانه دانشگاه کاشان با افراد صاحبنظر برگزار شد و یک ماه قبل و بعد از آغاز هر فصل زاویه طلوع خورشید را از میان ستون های این آتشکده با دوربین عکاسی ثبت کردم.

صفایی ادامه داد: مطالعات و تحقیقات چندساله این موضوع را مشخص کرد که در اولین روز فصول بهار و پاییز خبری از مشاهده طلوع خورشید از زاویه خاصی نیست، همچنین عکس هایی که در یک بازه زمانی ۲۰ روزه قبل و بعد از اولین روز از فصل های تابستان و زمستان از طلوع خورشید گرفتم نشان داد که خورشید در تمام این مدت با اختلاف ناچیزی تقریبا از یک جا طلوع می کند..

صفایی با بیان اینکه برای گاهشماری خورشیدی در ایران باستان از ابزارهای دقیقی استفاده می کردند، افزود: در دوران ساسانی اولین زیج دنیا در ایران به وجود می‌آید، زیج مجموعه ای کامل از داده‌های رصدی در بازه زمانی حدود ۳۰ ساله است که بعدها بر اساس آن تقویم‌ها به وجود آمدند.

مسئول رصدخانه دانشگاه کاشان در ادامه اذعان داشت: تقویم امروزی ما نیز میراث آن زمان بوده که منجمانی در قرون بعدی آن را احیا کردند بنابراین نمی توان از آتشکده نیاسر با اختلاف ۴۰ روزی به عنوان یک سازه اندازه گیری نجومی در زمان ساسانیان نام برد.

صفایی در پایان خاطرنشان کرد: آتشکده نیاسر از دو جهت مهم است یکی از نظر استحکام در معماری است چراکه به عنوان یک بنای با قدمت حدود دو هزار سال همچنان پابرجا است و مورد دوم ساختار گنبدی سقف آن است که در قرون بعدی از آن در ساخت بناهای مذهبی همچون کلیساها، مسجدها الگوبرداری شده است.

انقلاب تابستانی چیست؟

مسئول رصدخانه دانشگاه کاشان گفت: انقلاب تابستانی یک روز یا یک شب نیست بلکه مانند زمان سال تحویل یک لحظه از ۳۱ خرداد تا اول تیر یا به عبارتی و حدودا بعد از ۹۲ روز و ۱۸ ساعت از تحویل سال جدید رخ می دهد.

صفایی اظهار داشت: در لحظه تحویل سال یا همان اعتدال بهاری زاویه میل خورشدی صفر است و بعد از آن شروع به افزایش می کند که بیشترین مقدار آن در زمان وقوع انقلاب تابستانی است که باعث به وجود آمدن طولانی ترین روز سال می شود.

وی افزود: در انقلاب تابستانی زاویه میل خورشید بيش از هر زمان ديگر (به اندازه ۲۳٫۵ درجه) است.

وی تصریح کرد: از لحظه وقوع انقلاب تابستانی زاویه میل خورشید شروع به کاهش می کند و حرکتش معکوس می شود و به مرور طول روز کوتاه و طول شب بیشتر می شود.

صفایی خاطرنشان کرد: در گاهشماری ایرانی انقلاب تابستانی را در یکم تیر ماه و در آغاز فصل تابستان، یکم فروردین و اول مهرماه که طول شب و روز برابر است اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی و آغاز فصل زمستان را در اول دی ماه انقلاب زمستانی می‌گویند.

شایان ذکر است از آنجا که در ساختار معماری آتشکده نیاسر سقف گنبدی بر چهار تاق در چهار ضلع بنا قرار گرفته است به آن “چارتاقی” هم گفته می‌شود.

آتشکده نیاسر کاشان در ۲۱ آبان سال ۱۳۱۷ به شماره ۳۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.