شهرستان زابل در شمالي ترين نقطه استان پهناور سيستان و بلوچستان، خواستگاه يكي از مهم ترين استوره هاي ايران يعني، رستم است. اين شهرستان باقدمتي چند هزار ساله ميراث دار تمدنهاي درخشاني در دورانهاي تاريخ همچون تمدن شهر سوخته است. در اين شهرستان كوه خواجه كه گفته مي شود احتمالا رصدگاه زرتشت بوده و وجود منجميني همچون ابوسعيد سجزي نشان مي دهد از ديرباز تاكنون توجه زيادي به دانش اخترشناسي مي شده است. ابوسعيد سجزي كه در حدود يك هزار سال قبل به
نظريه حركت وضعي زمين اعتقاد داشته و حتي ابزارهايي را هم با همين قابليت ساخته است، كه مهم ترين آنها
استرلاب زورقي مي باشد. وجود پيشينه اي غني و آسماني شفاف و بدون ابر در مدت زيادي از سال دانشگاه زابل را برآن داشته تا در فاصله حدود 30 كيلومتري جنوب شرقي شهر زابل رصدخانه اي را به افتخار اين منجم ايراني بنا كند. اين رصدخانه در عرض جغرافيايي 30 درجه و 50 دقيقه شمالي و طول جغرافيايي 61 درجه و 43 دقيقه شرقي در كنار آبگيرهاي مصنوعي به نام چاه نيمه قرار گرفته است. دانشگاه زابل در اين منطقه مجتمعي آموزشي پژوهشي بقيه اله الاعظم را احداث نموده كه هم اكنون رصدخانه دانشگاه زابل را در خود جاي داده است. اگرچه كلنگ احداث اين رصدخانه در اوايل سال 1384 به زمين زده شد. و در اسفندماه همان سال نيز راه اندازي گرديد. اما فعاليت اين مجموعه پس از اصلاحات ساختار گنبد رصدخانه و استقرار تلسكوپ اصلي در سال 1387 آغاز گرديد.زيربناي اين مجموعه حدود 160 متر مربع مي باشد. در طبقه اول سالن مركزي كه به عنوان نمايشگاه نيز از آن استفاده مي شود حدود 60 متر مربع بوده و در اطراف آن يك كلاس آموزشي با زير بناي حدود 40 متر مربع ، اتاق كار ، اتاق استراحت كاركنان و آبدارخانه قرار گرفته است. گنبد يك جداره از جنس آلومينيم به قطر 3 متر در طبقه دوم تلسكوپ اصلي رصدخانه را در خود جاي داده است. تلسكوپ اصلي از نوع MIDE LX200 GPS با قطر دهنه 14 اينچ مي باشد. كه از يك دوربين CCD از نوع SBIG جهت تصويربرداري با تلسكوپ اصلي استفاده مي شود.
يك دستگاه تلسكوپ از نوع MIDE LX200 GPS با قطر دهنه 8 اينچ ، يك تلسكوپ نيوتني كوچك ، يك دوربين دوچشمي 100*25 ، و دو دوربين دوچشمي 80*20 ، حدود 200 جلد كتاب نجومي و بانكي شامل حدود 300 نسخه نرم افزار و فيلم آموزشي نجومي مهم ترين تجهيزات نجومي اين مجموعه را تشكيل مي دهد.
استقرار اين مجموعه در يكي از شرقي ترين نقاط ايران و آسماني به دور از آلودگي نوري موقعيت ويژه اي را به اين مجموعه مي دهد. چراكه از يك سوي بعضي از پديده ها را شايد بتوان در ايران فقط در اين موقعيت جغرافيايي رصد نمود. و از سوي ديگر تا فاصله 12 كيلومتري اين مجموعه منبع آلودگي شايان توجهي وجود نداشته و تا شعاع چندصد كيلومتري نيز منابع آلودگي نوري همچون شهرهاي بزرگ ايران وجود ندارد. با اين وجود رطوبت آبگيرهاي چاه نيمه و غبار در هنگام وزش بادهاي 120 روزه تا حدودي فعاليت اين مجموعه را تحت تاثير قرار مي دهد.
اين مجموعه با برخورداري از تجهيزات و امكانات اقامتي مناسب پذيراي گروههاي نجومي مي باشد.
تلفن مركز پيام مجتمع آموزشي پژوهشي بقيه اله الاعظم دانشگاه زابل 3272222 - 0544
مطالب مرتبط
گزارش ساخت استرلاب زورقي توسط آقاي صفايي، كارشناس رصدخانه دانشگاه كاشان
چكيده مقاله "چگونگي طراحي و ساخت استرلاب زورقي"
چكيده مقاله " نظريه حركت وضعي زمين و ساخت استرلاب زورقي"