برندگان جایزه نوبل 2017 تاریخ : سه شنبه، 11 مهر ماه ، 1396
موضوع : پژوهش

    تیم همکاری آشکارسازی امواج گرانشی برنده جایزه نوبل 2017 شد

این تیم از دو آشکارساز امواج گرانشی در 14 سپتامبر 2015 موفق به آشکارسازی امواج گرانشی شدند. این دو آشکارساز با نام اختصاری LIGO در کشور آمریکا ساخته شده و با آشکارساز VIRGO در جنوب ایتالیا همکاری دارد. در نهاین سه دانشمند آمریکایی موفق به دریافت جایزه نوبل 2017 برای آشکارسازی این امواج شدند.
Raner Weiss برنده نیمی از این جایزه شد و نیم دیگر بین Barry C. Barish و Kip S. Thorne تقسیم شد.



امواج گرانشی همزمان با ارائه نظریه نسبیت عام توسط آلبرت انیشتین در سال 1916 پیشگویی شد. از آن زمان بسیاری تلاش کردند تا با روشهای گوناگون این امواج را آشکارسازی نمایند. از این بین ژوزف وبر در سال 1960 ادعا کرد که این امواج را آشکارسازی کرده است. اما موفق به اثبات آن نشد. پس از آن کشورهای مختلف با ساخت ابزارها و سازه هایی سعی در آشکار سازی این امواج کردند. بزرگترین سازه را در این بین با نام آشکارساز تداخل سنج لیزری امواج گرانشی(یا به اختصار LIGO) که درواقع ساختار تداخل سنج مایکلسون با طول بازوی چهار کیلومتر بود کشور آمریکا در دو مکان بصورت جدا و با ساختار اندکی متفاوت ساخت. دومین سازه از این نوع آشکارساز VIRGO با طول بازوی سه کیلومتر در ایتالیا ساخته شده است.
سرانجام پس از سالها تلاش برای بهبود دقت این آشکارسازها، برای نخستین و دومین بار در سال 2015 این امواج توسط آشکارساز LIGO آشکارسازی شد.
بر اساس تعریف، امواج گرانشی تغییرات انحنای فضا-زمان است که عامل ایجاد آن نوسان اجرام پرجرم است. این تغییرات انحنا در فضا-زمان منتشر شده و موجب تغییر نسبی فواصل اجرام معلق می شود. در آشکارسازهای تداخل ستج لیزری امواج گرانشی از این خاصیت برای آشکارسازی آن استفاده شده است. بطوری که عبور امواج گرانشی موجب تغییر نسبی طول بازوهای تداخل سنج می شود. این تغییر طول باعث ایجاد گرته تداخلی و در نهایت آشکارسازی امواج گرانشی می شود.

سالها پیش ایرج صفایی مسئول رصدخانه دانشگاه کاشان در مورد ساختار این آشکارسازها بررسی نموده و مقالات زیر را در این زمینه ارائه نموده است.

پژوهشی بر آنتن فضایی تداخل سنج لیزری (LISA)
بررسی بزرگترین آشکارسازهای امواج گرانشی جهان