رشته‌ي لكه‌ي خورشيدي

لكه‌هاي خورشيدي مي‌توانند سر‌چشمه‌ي اصلي فوران‌هاي سطح خورشيد باشند، كه اين فوران‌ها مي‌توانند منجر به ايجاد اخلال در  در دستگاه‌ها و ساختار‌هاي ارتباطي و موقعيت‌يابي شوند. پژوهشگران ايالات متحده گفته‌اند كه به تازگي به شگردي پيش‌رفته دست يافته‌اند كه مي‌تواند  يك يا دو روز قبل از تشكيل لكه خورشيدي، پيدايش آن را آشكار سازي كند.

اگر‌چه بيش از 400 سال است كه دانشمندان به نپايش (رصد) وثبت لكه‌هاي خورشيدي مي‌پردازند، سرچشمه‌ي اصلي اين مناطق سرد! وتاريكِ بسيار مغناطيسيِ سطح خورشيد هم‌چنان مرموز باقي مانده است. نظريات به اين اشاره دارند كه لكه‌ها از حركات پيچيده‌ي پلاسما‌ي داغ درون خورشيد تشكيل مي‌شوند. ايده اين شگرد اينست كه پرتو‌هاي صوتي از نزديك سطح خورشيد به عمق ان بتابانند و بازگشت‌آن را به نقطه‌اي ديگر در سطح خورشيد بررسي كنند.

پيدايش طوفان‌ها

حالا، استاتيس ليوندايز1 و همكارانش در دانشگاه استنفورد بر پايه‌ي اين نظريه، شگردي براي آشكار‌سازي لكه‌هاي خورشيدي پيش از پيدايش‌شان، در درون خورشيد بدست آورده‌اند. گروه ليوندايز  از يك روش ويژه در هليوسزمولوژي– موسوم به فاصله زماني هليوسزمولوژي - براي تحليل زماني كه طول مي‌كشد اين پرتو‌هاي صوتي در  درون خورشيد گسترده شوند، استفاده مي‌كنند.

در اين شگرد يك جفت نقطه با فاصله‌اي ويژه‌ بين 100000  تا 200000 كيلو متر روي سطح خورشيد انتخاب مي‌شوند. امواج صوتي در نزديكي يكي از اين نقاط گسترده مي‌شوند، و تا قبل از بازگشت به سطح در نزديكي نقطه‌ي ديگر، 60000 كيلو‌متر درون خورشيد نفوذ كند .  ممكن است اين سفر حدود يك ساعت براي امواج صوتي طول بكشد. درهر حال، اگر اين امواج از ميان يك لكه‌ي در حال شكل‌گيري رد شوند، سرعت‌شان بيش‌تر مي‌شود وبنا‌بر‌اين مدت زمان سفر‌شان اندكي كوتاه‌تر مي‌شود – براي لكه‌هاي بزرگ اين ميزان حدود 12 تا 16 ثانيه كم‌تر مي‌شود.

ليوندايز مي‌گويد" در حقيقت ما تنها يك جفت نقطه را روي خورشيد بررسي نمي‌كنيم، هزاران جفت نقطه روي سطح خورشيد در هر بررسي شركت مي‌كنند". از اين داده‌ها پژوهشگران براي محاسبه ي زمان سفر امواج و تهيه‌ي يك نقشه از اين داده‌ها براي نمايش مكان‌هاي احتمالي پيدايش لكه‌ها استفاده مي‌كنند. " ما مي‌توانيم با اين روش محل اصلي پيدايش لكه‌ها را  بدست آوريم."

هشدار ، دو روز زود‌تر

براي آزمودن اين شگرد، گروه ليوندايز از داده‌هاي رصد‌گر خورشيدي هليوسفري سوهو2 و رصد‌خانه ديناميك خورشدي اس‌دي‌او3  بهره گرفته‌اند. آن‌ها چهار ناحيه لكه‌هاي خورشيدي در حال تشكيل ونه ناحيه مربوط به لكه‌هاي خاموش(در حال از بين رفتن) را به دقت بررسي كرده‌اند. لكه‌هاي بزرگ معمولا يك روز زود‌تر و لكه‌هاي كوچك‌تر معمولا دو روز زود‌تر از پيدايش آشكار‌سازي شده‌اند- چون لكه‌هاي بزرگ‌تر، روان‌تر‌ند وسريع‌تر روي سطح خورشيد حركت مي‌كنند. بر عكس، در بررسي‌هاي ناحيه‌هاي بدون لكه(لكه‌هاي خاموش) اختلاف زماني در سفر رفت‌و‌بر‌گشتي از خود نشان نداده‌اند.

پژوهشگران بر اين باورند كه اين يافته‌ها اثبات مي‌كند آشكار‌سازي لكه‌هاي خورشيدي غير ممكن نيست، اگر‌چه آن‌ها تصور مي‌كنند هنوز به تحليل‌ها داده‌هاي بيش‌تري براي آزمودن اين شگرد نياز دارند. ليوندايز مي‌گويد " تنها پس‌از اين تحليل‌ها مي‌توانيم بگوييم كه مي‌توانيم پيدايش لكه‌هاي خورشيدي را با چه اطميناني پيش‌بيني كنيم."

ليوندايز احساس مي‌كند كه اين پژوهش‌ها مي‌توانند باعث دركِ بهتر ويژگي‌هاي ميدان‌هاي مغناطيسي درون خورشيد شوند، تا به پيشرفت‌هاي كاربردي براي پيش بيني وضعيت آب‌و‌هوايي فضايي بيانجامند. او مي‌گويد" خورشيد يك ستاره ‌مغناطيسي است. بيش‌تر فعاليت‌هاي خورشيدي در تاثير از ويژگي‌ها و ساختار ميدان‌هاي مغناطيسي آن است و ما نياز داريم بيش‌تر از اين ويژگي‌ها  آگاه شويم. او اضافه مي‌كند"چرا ما به بررسي لكه‌هاي خورشيدي مي‌پردازيم، به خاطر اين‌كه لكه‌ها برجسته‌ترين  موجودات مغناطيسي سطح خورشيدند."

1.    Stathis Llonidis

2.    SOHO

3.    SDO

برگرفته‌از وب‌گاه دنياي فيزيك با عنوان

Early-warning system for sunspots

به نشاني

http://physicsworld.com/cws/article/news/46914

برگردان به فارسي:

ياسر شاپوري

Basetareha24@gmail.com