رصدخانه دانشگاه کاشان - پایان‌نامه دکتری آقای یاغش کاظمی

در طول تاریخ، آسمان و نجوم نقش مهمی در طراحی و ساخت بناها و محوطه‌های تاریخی داشته‌اند. با درک این ارتباطات نجومی، می‌توان به لایه‌های پنهان فرهنگی و تاریخی آثار معماری پی برد. اهمیت شناخت عمیق از لایه‌های مختلف دارایی‌های میراثی، در همۀ منشورها و دستورالعمل‌های بین‌المللی تأکید شده است. ارزیابی همه ارزش‌ها و اشراف تام بر وجوه مختلف شأنیت اثر برای تصمیم‌گیری درست در زمینه حفاظت و مرمت ضرورت دارد. هدف اصلی این پژوهش، حفاظت از میراث نجومی در معماری شهری است. شناخت و بازیابی ویژگی‌های نجومی در محوطه‌های تاریخی مانند میدان نقش‌جهان اصفهان و شهر باستانی گور، برای حفظ ارزش‌های فرهنگی و تاریخی این دارایی‌ها ضروری است. بسیاری از حفاظت‌گران و به تبع آنها تصمیم‌سازان شهری به این ابعاد نجومی توجه نمی‌کنند، که می‌تواند منجر به مخدوش شدن و از دست رفتن این ویژگی‌های ارزشمند شود. این تحقیق با ارزیابی و شناسایی دقیق این ویژگی‌ها، راهکارهایی برای حفظ و احیای آنها ارائه می‌دهد. پژوهش از دو بخش رهنمودهای حفاظتی و بازیابی نظام جهت‌یابی تشکیل شده و با ترکیب مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی و تحلیل‌های نرم‌افزاری به تعمیم‌ها و رهنمودهای کلی دست یافته است. روش‌های اصلی تحقیق شامل «مطالعه موردی» و «تحلیل محتوا» است. محقق کوشیده است با بررسی و تحلیل اسناد و طرحهای مدیریتی چند سایت جهانی با اهمیت نجومی، به استخراج اصول و الگوهای کلی برای حفاظت از ویژگیهای نجومی بپردازد. به این دلیل، پژوهش دارای رویکرد کیفی است. در بخش مطالعات موردی، نگارنده سعی داشته است رابطه بین جهت‌گیری میدان نقش جهان با احکام نجومی و مکان‌یابی دروازه‌های شهر گور نسبت به موقعیت خورشید و سیارات را بررسی کند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که حفاظت از میراث نجومی نیازمند رویکردی جامع و چندبعدی است که شامل شناسایی و بازیابی دقیق ویژگیهای نجومی در آثار معماری و مناظر فرهنگی است. در مورد میدان نقش‌جهان اصفهان، ملاحظات نجومی‌ای که در طراحی این میدان به کار رفته‌اند، شناسایی و تحلیل شده و راهکارهای مؤثری برای حفاظت از این ارزش‌ها ارائه شده است. ویژگیهای نجومی شهر باستانی گور نیز شناسایی و بازیابی شدهاند و راهکارهای حفاظت از این ویژگی‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این تحقیق به اهمیت شناسایی و درک ملاحظات نجومی در برنامه‌ریزی شهری و تدوین طرح‌های مرمت معماری تأکید دارد، به‌گونه‌ای که نه تنها ساختارهای فیزیکی بلکه ارتباطات نجومی و هویت فرهنگی بناها نیز حفظ شوند. استراتژی‌های حفاظتی باید به نحوی توسعه یابند که یکپارچگی دارایی و ارتباط بین ساختار فیزیکی با نظام اتّجاهی نجومی تضمین شود.